Türk diplomasisinin tarihini ve gelişimini ele alan “Cumhuriyet’in 100. Yılında Türk Dışişleri: Asırların Diplomasi Birikimi” sempozyumu ikinci gününde “Yurtta Sulh, Cihanda Sulh: Cumhuriyet’in Diplomasi İlkeleri-1” başlıklı altıncı oturumla devam etti.
Oturumda “Cumhuriyet Hariciyesinin Kuruluşu ve Atatürk Devri Türk Dış Politikası” başlıklı sunum yapan Galatasaray Üniversitesinden Prof. Dr. Sezai Enis Tulça, Mustafa Kemal Atatürk’ün şimdi Kurtuluş Savaşı devrinde 3 kişilik bir takım kurarak diplomasiyi takip ettirdiğini belirtti.
Prof. Dr. Tulça, 1923’te Dışişleri Bakanlığı takımının oluştuğunu ve bu periyotta dış siyasetin temel ögelerinin gerçeklik, strateji, diplomasi, itimat ögesi ve dış tehditlere karşı bölgesel ittifaklar olduğunu lisana getirdi.
Gerçeklik ögesi için Musul sıkıntısını örnek gösteren Tulça, Montrö Boğazlar Mukavelesi’nin bir muvaffakiyet olduğunu ve Hatay sıkıntısının 1937’de çözüldüğünü hatırlattı.
Tulça, bölge merkezli barışçıl siyasetlere ek olarak Türkiye’nin Balkan ve Sadabat paktları ile bu periyottaki barış ağının modülü haline geldiğini tabir etti.
Koç Üniversitesinden Prof. Dr. Dilek Barlas da “Cumhuriyet’in Kuruluşundan Çok Partili Periyoda Geçerken Türk Diplomasisi” başlıklı sunumunda, Türkiye’nin 1929 ekonomik krizini fırsata dönüştürdüğünü ve otonom bir dış siyaset izleyerek ikili ve bölgesel mutabakatlar imzaladığını söyledi.
Barlas, İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla Cumhuriyet kurulduğundan bu yana birinci kere Türkiye’nin, İngiltere ve Fransa ile Ekim 1939’da ittifak antlaşması imzaladığına dikkati çekti.
Türkiye’nin 1952’de NATO üyesi olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Barlas, bunun için Türkiye’den Orta Doğu’da kıymetli bir rol oynamasının istendiğini ve böylelikle 1955’te Bağdat Paktı’nın imzalandığını kaydetti.
Dışişleri Bakanlığı mensubu Doç. Dr. Yücel Güçlü ise “Türkiye’nin Milletler Cemiyetine Girişi, 18 Temmuz 1932” başlıklı sunumunda, Milletler Cemiyeti’nin İngiltere ve Fransa’nın çıkarlarına hizmet eden bir ülke haline geldiğini anlatarak Türkiye’nin bu cemiyete girmeye istekli olmadığını belirtti.
Güçlü, Milletler Cemiyeti ile Türkiye ortasındaki ilgilerin, Sevr Antlaşması, Cemiyetin Ermeniler için Anadolu’da bir yurt tahsis edilmesini önermesi ve Musul sorununda Cemiyetin İngiltere tesirinde kalarak 1926’da Türkiye aleyhine karar vermesi üzere olaylardan etkilendiğini söyledi.
Türkiye’nin Cemiyete üye olmadığı periyotta de barışın sağlanması için çalıştığını aktaran Güçlü, Türkiye’nin 1920’li yılların sonlarından itibaren Cemiyete gireceğine dair işaretler verdiğini tabir etti.
Son olarak Güçlü, Türkiye’nin Milletler Cemiyeti üyeliğine oybirliğiyle 18 Temmuz 1932’de kabul edildiğini kaydetti.
“Cumhuriyet’in 100. Yılında Türk Dışişleri” Sempozyumu
Türk Tarih Kurumu ve Dışişleri Bakanlığının ortak çalışmasıyla hazırlanan sempozyum, 13-14 Nisan’da İstanbul Üniversitesinde düzenleniyor.
Uzman akademisyen ve diplomatların iştirakiyle yapılan sempozyum, Türk diplomasisinin 16. yüzyıldan bugüne kadar uzanan kurumsallaşmasını ele alıyor.
Sempozyumda ayrıyeten Hariciye Nezaretinin kuruluşuna ve Cumhuriyet Devri Türk Dışişlerinin tarihî gelişimine odaklanılıyor.
Sempozyum kapsamında Türk Dışişleri tarihinde kıymetli kişi, olay ve yapılara ilişkin bir fotoğraf standı de yer alıyor.